Serđo Topi: Kolekcionar (Darkwood 2015)

U POTRAZI ZA FRAGMENTIMA SNOVA

Pet priča, i pet predmeta, smeštaju topijevog aktera na sve zamislive egzotične meridijane u poslednjoj četvrtini XIX veka, pri čemu autor prožima svaku od priča jedinstvenom alhemijom legendi, avanture i mistike. Izdanje beogradske kuće "Darkwood" objedinjuje celokupni Topijev opus Kolekcionara

Italija u drugoj polovini XX veka je izuzetno plodotvorno tlo. Batalja, Prat, Magnus, Topi – samo su neka od slavnih italijanskih imena upisanih u istoriju svetskog stripa. Reč je o umetnicima koji su svojim doprinosom među najzaslužnijima što se danas strip opravdano smatra – devetom umetnošću.

Smatra se da istorija italijanskog stripa počinje 27. decembra 1908. godine, kada se na kioscima, kao dodatak građanskom listu "Corriere della Sera", pojavio "Corriere dei Piccoli", popularni "Il Corrierino", koji je kao magazin opstao sve do devedesetih. Od licencnih stripova, pa do domaćih ostvarenja, prva polovina XX veka je za italijanski strip bila puna poleta i brojnih strip časopisa, slično kao u slučaju Srbije i Kraljevine Jugoslavije. Tako su umetnici koji su odrasli na predratnim stripovima prigrabili priliku da se nakon rata punom parom posvete radu i stvaranju. "Corriere dei Piccoli", "Mondadori", "Il Vittorioso" su među najpoznatijima koji su uspeli da prebrode period rata i nastave svoje izdavaštvo, uz pojavu sve većeg broja novih izdavačkih kuća. Naime, nakon Drugog svetskog rata Italija je bila razorena zemlja, i nove generacije postale su vezane za lako dostupan i relativno jeftin vid zabave – strip. A kako je potražnja za stripom rasla, tako su se pojavljivali izuzetno talentovani umetnici koji su dobili mogućnost da slobodno plasiraju i, naravno, naplaćuju svoja dela. I kamen temeljac današnjeg magnata "Sergio Bonelli Editore" udaren je upravo u ovom periodu.

Ipak, ključni trenutak i početak takozvane renesanse italijanskog stripa, odigrao se 1. novembra 1962. godine, izlaskom prvog broja Dijabolika. Sa ovim junakom otvoreno je novo poglavlje za italijanski strip, koji je dobio prvog klasičnog antijunaka, kriminalca i ubicu kao glavnog protagonistu jednog stripa. Italija je pokazala da je spremna za eksperimente u pogledu naracije i crteža, čime su stvoreni svi preduslovi da na scenu stupe umetnici poput Serđa Topija.

SERĐO TOPI: Milanski umetnik i ilustrator, rođen 1932. godine, stupio je na strip scenu 1966. godine upravo u "Corriere dei Piccoli", i to stripom Il mago Zurli po scenariju Karla Tribertija. Pre stripa Serđo Topi je radio brojne ilustracije za italijanske izdavače "Mondadori" i UTET, a forma ilustrativnog stvaralaštva nije ga napustila s prelaskom na medij stripa. U decenijama koje slede, Topi je sarađivao sa velikim brojem izdavačkih kuća, kako u Italiji tako i u Španiji i Francuskoj, poput "Linusa", "Sgt. Kirka", "Corto Maltesea", "Planete de Agostini" (Španija), "Laroussea" (Francuska), "Mosquito" (Francuska) i brojnih drugih. Za CEPIM, kasnije poznat kao "Sergio Bonelli Editore", uradio je tri priče iz edicije Un uomo un’avventura, kao i po jednu priču Nika Rajdera i Julije. Za "Larousse" je radio na edicijama Otkriće sveta u stripu i L’Histoire de France en Bande dessinee. Novosadski "Dnevnik" je svojevremeno objavio ediciju Otkriće sveta u stripu, gde je domaća publika imala priliku da se upozna sa kvalitetnom publikacijom dva Topijeva stripa. Pored ova dva stripaOtkrića sveta, domaća publika nije imala mnogo prilika da se pobliže upozna sa stvaralaštvom Serđa Topija, što posebno čudi imajući u vidu bogat opus i veliku popularnost ovog autora u Evropi. Osim pojedinih priča u magazinskom formatu,Kolekcionar u izdanju "Darkwooda" i Priče iz Velikog rata u izdanju "Makonda" su prva dva tematska integrala Serđa Topija na srpskom jeziku.

U početku su Topijeve priče bile usmerene na istorijske događaje, posebno na Prvi svetski rat, u koje je vešto utkao elemente onirizma i nadrealnog, što postaje redovna odlika kasnijih Topijevih dela. Ali, nadrealne pojave kod Topija nisu jeftine niti parodične, već stoje rame uz rame sa ostvarenjima Dina Batalje ili Huga Prata. Tri reprezentativne priče Serđa Topija iz Prvog svetskog rata prošle godine objavila je beogradska izdavačka kuća "Makondo" u albumu Priče iz Velikog rata, gde se nalazi i jedan od najpoznatijih stripova ovog autora, Mjecko, iz 1989. Ovaj strip najbolje ilustruje upravo tu crtu Topijevog scenarističkog stvaralaštva, gde se uspešno zamagljuju granice između realnog i nadrealnog uz tkanje legendi i narodnog verovanja – kombinacija motiva u kojima se Topi najbolje snalazio.

UZURPACIJA BELINE: S vremenom se Topijev tematski opus širio, kao i retki žanrovi u kojima se nije oprobao. Istovremeno su njegovi grafički eksperimenti postajali sve smeliji.

U zaista impresivnom opusu Serđa Topija, koji se sastoji uglavnom od nezavisnih priča, može se pratiti evolucija autora u istraživanju medija, posebno u kompoziciji koja s vremenom postaje njegova opsesija. Kompoziciona rešenja Topijevih stripova su u najmanju ruku fascinantna i već na prvi pogled se vidi da autor sve češće i odlučnije probija okvire kadrova, zadirući u belinu koja spaja razgraničene scene. Sam Topi je često priznavao da njegove kompozicije narušavaju fluidnost radnje, ali to je žrtva na koju je bio spreman u korist lepote njegovih tabli. 

Ova pojava je u Kolekcionaru ("Darkwood" 2015) zastupljena u tolikoj meri da se retko može naći neka tabla gde nema probijanja okvira i gde svi likovi ostaju razgraničeni. Kulminacija ovog postupka je svakako u Sharaz-de, kolekciji Topijevih interpretacija pojedinih priča Hiljadu i jedne noći, gde se u potpunosti potiru granice između kadrova i ceo opus postaje grandiozni kompozicijski eksperiment.

Pored kompozicije kadrova, ono što fascinira publiku i stručnjake je i Topijev crtački stil. U fuziji, pored ostalog, linije Egona Šilea i kitnjastih tekstura Gustava Klimta, Topijev crtež je prepoznatljiv na prvi pogled. Guste šrafure i senčenje linijama, uz pomenute kompozicije, čine da Topijeve ilustracije asociraju na gravure i litografije. I pored opšte frenetičnosti likova koji iskaču iz svojih okvira i zadiru u belinu, okoliša šrafiranog i kitnjastog poput Klimtovog Portreta Adele Bloh-Bauer, Topijeve table odišu spokojem, što doprinosi magijskoj opojnosti njegovih stripova.

No, da se vratimo najpoznatijem Topijevom ostvarenju, Kolekcionaru, koji je nedavno objavila beogradska izdavačka kuća "Darkwood" u integralnom tvrdokoričenom izdanju. Topi je pet priča koje čine Kolekcionara stvarao dvadeset godina, od pojave prve priče 1982. godine u časopisu "L’Eternauta", pa do pete priče objavljene 2004. Kolekcionarje jedino ostvarenje Serđa Topija u kome pet priča čine celinu sa jednim centralnim junakom – neimenovanim Kolekcionarom. Topijev glavni akter, kolekcionar po vokaciji, Englez po poreklu, neizmerno bogat i uticajan, zapravo je tragač – potraga za predmetima koji u sebi kriju neslućenu priču ono je što ovog pustolova čini jedinstvenim. Pet priča o pet predmeta smeštaju Topijevog aktera na sve zamislive egzotične meridijane u poslednjoj četvrtini XIX veka, pri čemu autor prožima svaku od priča jedinstvenom alhemijom legendi, avanture i mistike. Svaki od predmeta za kojima Kolekcionar traga jedinstven je za njega, a autoru služi da neprestano širi svoju narativnu pozornicu. 

Kolekcionar nije nezaustavljiv i nepobediv akter. Ali, ono što ga goni je nezaustavljiva opsesija: "Niko ne sme da zaustavi Kolekcionara kad on nešto želi, bio on čovek ili senka." I ta opsesija je ono što čini da budemo posmatrači u Topijevoj igri kompozicije, teksture i naracije. To je suština ovog stripa: autor nas uljuljkava u svoj izmaštani svet isprepletan istorijom i legendama, dok nam pokazuje svoje ilustrativno umeće na pozornici Punta, Amerike, Novog Zelanda ili Tibeta. Prateći Kolekcionara u potrazi za predmetima iz legendi, mi zapravo tonemo u Topijeve snove. Kitnjaste i impresivne nacrtane snove.

Nikola Dragomirović
("Vreme" 1308)